Botnet: Τι είναι, πώς λειτουργεί & πώς να προστατευτείς

Το διαδίκτυο έχει φέρει πολλά οφέλη στην καθημερινότητά μας, ωστόσο έχει δημιουργήσει και νέους κινδύνους για την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητάς μας. Μια από αυτές τις απειλές είναι το botnet.  

 Τι είναι, όμως, το botnet; 

Σε αυτήν ακριβώς την ερώτηση θα απαντήσουμε στο συγκεκριμένο άρθρο. Επίσης, θα δούμε πώς λειτουργεί το botnet, τι προβλήματα προκαλεί, πώς να προστατευτείς από αυτό, κ.α. 

Τι είναι το botnet

Πρώτα απ’ όλα, ας ξεκαθαρίσουμε από πού προέρχεται η λέξη botnet. Το botnet, λοιπόν, αποτελεί συνδυασμό των λέξεων robot (ρομπότ) και network (δίκτυο). Είναι ένα δίκτυο υπολογιστών ή άλλων συσκευών που έχουν μολυνθεί από κακόβουλο λογισμικό ή malware (malicious software).

Μπορείς να διαβάσεις το σχετικό άρθρο μας για να ανακαλύψεις ακριβώς τι είναι το malware, αλλά και πώς να προστατέψεις την επιχείρησή σου. 

Τα botnets μπορούν να δημιουργηθούν με τη μόλυνση ενός μεγάλου αριθμού συσκευών με το ίδιο malware. Εναλλακτικά, δημιουργούνται με τη χρήση τεχνικών για την εξάπλωση του κακόβουλου λογισμικού από τη μία συσκευή στην άλλη. 

Από τη στιγμή που κάποια συσκευή έχει μολυνθεί, γίνεται μέρος του botnet, δηλαδή αυτού του μολυσμένου δικτύου υπολογιστών ή συσκευών. Αυτό το δίκτυο των μολυσμένων υπολογιστών μπορεί να ελεγχθεί απομακρυσμένα από τον δράστη της επίθεσης (χάκερ), χωρίς να το γνωρίζει το θύμα. 

Πάμε, λοιπόν, να ξεκινήσουμε! 

Πώς λειτουργούν τα botnets

Και αφού είδαμε τι είναι τα botnets, πάμε να δούμε τώρα πώς ακριβώς λειτουργούν. 

Όπως είπαμε νωρίτερα, τα botnets μολύνουν έναν τεράστιο αριθμό υπολογιστών ή συσκευών με κακόβουλο λογισμικό. Αυτό συνήθως το πετυχαίνουν μέσω emails ηλεκτρονικού ψαρέματος, κενών ασφαλείας στο λογισμικό, κ.α. 

Η μόλυνση μιας συσκευής σημαίνει τον έλεγχό της από τον χάκερ. Συνεπώς, ο δράστης των επιθέσεων botnets (botnet attacks) μπορεί να δώσει εντολές στις μολυσμένες συσκευές, οι οποίες αποκαλούνται “bots” ή “ζόμπι”. 

Έτσι, αυτές οι εντολές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πραγματοποίηση διάφορων κακόβουλων ενεργειών. Για παράδειγμα, τέτοιες ενέργειες είναι η αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (spam emails), η υποκλοπή προσωπικών δεδομένων, κ.α. 

Συνήθως, τα botnets ελέγχονται μέσω ενός command-and-control (C&C) server ή δικτύου (δηλαδή, ενός δικτύου που ελέγχεται από χάκερ). Το δίκτυο αυτό εξυπηρετεί ως κεντρικό σημείο ελέγχου για τον δράστη, στέλνει εντολές στις μολυσμένες συσκευές, αλλά και λαμβάνει δεδομένα από αυτές. 

Προκειμένου να αποφευχθεί ο εντοπισμός ή η διακοπή τους, τα botnets συχνά χρησιμοποιούν τεχνικές απόκρυψης των δραστηριοτήτων τους. Ενδεικτικά, τέτοιες τεχνικές είναι η κρυπτογράφηση των επικοινωνιών, η χρήση peer-to-peer (ομότιμης) επικοινωνίας μεταξύ των bots αντί για χρήση ενός κεντρικού server, κ.α. 

Τύποι επιθέσεων botnets

Έχουμε δει, λοιπόν, μέχρι τώρα, τι είναι ένα botnet και πώς λειτουργεί.  Το επόμενο ερώτημα που είναι πολύ πιθανό να σε απασχολεί είναι το εξής: 

Τι προβλήματα προκαλούν τα botnets;

Γενικά, τα botnets μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ένα μεγάλο εύρος κακόβουλων ενεργειών, ανάλογα με τους στόχους του δράστη της επίθεσης. 

Πάμε, τώρα, να δούμε ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες κακόβουλες ενέργειες που μπορούν να προκληθούν με τη χρήση botnets. 

Ανεπιθύμητα emails (spam) 

Μία από τις πιο διαδεδομένες ενέργειες ενός botnet είναι η μαζική αποστολή ανεπιθύμητων emails. 

Πολλά από αυτά τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μπορεί να μη δημιουργούν κάποιο πρόβλημα. Ωστόσο, υπάρχουν emails τα οποία είναι εξαιρετικά επικίνδυνα. Κι αυτό γιατί μπορεί να αποτελούν επιθέσεις ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing), να παραβιάζουν και να κλέβουν προσωπικά δεδομένα, κ.α. 

Επιθέσεις DDoS (DDoS attacks) 

Οι επιθέσεις Distributed Denial of Service (επιθέσεις άρνησης υπηρεσίας ή DDoS attacks) είναι άλλη μια κατηγορία κακόβουλων ενεργειών που χαρακτηρίζουν τα botnets.

Με αυτή την ενέργεια, τα botnets μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους πόρους του μολυσμένου υπολογιστή ή της συσκευής, προκειμένου να στείλουν τεράστια κίνηση σε μια ιστοσελίδα ή υπηρεσία, να προκαλέσουν υπερφόρτωση και να διακόψουν τη λειτουργία της. 

Αποτέλεσμα;  

Να μην μπορεί κανένας χρήστης να μπει στην ιστοσελίδα ή να χρησιμοποιήσει την υπηρεσία. 

Παραβίαση προσωπικών δεδομένων 

Πολλά botnets είναι ειδικά σχεδιασμένα ώστε να κλέβουν ευαίσθητες και σημαντικές προσωπικές πληροφορίες και δεδομένα των χρηστών. 

Για παράδειγμα, μια επίθεση botnet μπορεί να οδηγήσει στην υποκλοπή αριθμών πιστωτικών καρτών, κωδικών και οικονομικών δεδομένων. Μάλιστα, ένα από τα πιο διάσημα botnets, το ZeuS, είναι υπεύθυνο για επιθέσεις που κατέληξαν σε κλοπή εκατομμυρίων δολαρίων επιχειρήσεων μέσα σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα. 

Αν διαθέτεις επιχείρηση, διάβασε το σχετικό άρθρο μας για να μάθεις τη σημασία του Information Security. 

Σημάδια ότι ο υπολογιστής σου έχει γίνει μέρος ενός botnet

Υπάρχουν διάφορα σημάδια που δείχνουν ότι ο υπολογιστής σου έχει γίνει μέρος ενός botnet. 

Κάποια από τα πιο συνηθισμένα σημάδια, από τα οποία μπορείς να καταλάβεις αν η συσκευή σου έχει μολυνθεί είναι τα εξής: 

• Μειωμένη ταχύτητα λειτουργίας 

• Ασυνήθιστα αναδυόμενα παράθυρα (pop-ups) ή μηνύματα 

• Ξαφνικές δυσλειτουργίες ή επανεκκινήσεις της συσκευής 

• Υπερβολική κατανάλωση μνήμης RAM 

• Αποστολή ασυνήθιστων emails από τον υπολογιστή σου 

• Διακοπή λειτουργίας προγραμμάτων κι εφαρμογών 

Πώς να προστατευτείς από ένα botnet; 

Η προστασία από botnets απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση ασφαλείας. Αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο προληπτικά μέτρα τεχνικής φύσης, όσο και επιμόρφωση σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους. 

Πιο συγκεκριμένα, κάποιες από τις ενέργειες που μπορείς να κάνεις, ώστε να είσαι προστατευμένος από τέτοιου είδους κακόβουλες επιθέσεις, είναι: 

1. Κάνε συχνά ενημερώσεις λογισμικού

Βεβαιώσου ότι έχεις εγκαταστήσει όλες τις τελευταίες ενημερώσεις ασφαλείας για όλο το λογισμικό σου, συμπεριλαμβανομένου του λειτουργικού συστήματος, του περιηγητή ιστού (browser) και των υπόλοιπων εφαρμογών. 

2. Εγκατάστησε αντιικά προγράμματα

 Φρόντισε να εγκαταστήσεις ένα αξιόπιστο αντιικό λογισμικό (anti-virus) ή ένα πρόγραμμα εναντίον κακόβουλων λογισμικών (anti-malware) και διατήρησέ το ενημερωμένο. Ακόμη, κάνε τακτικά σάρωση του συστήματος για ανίχνευση ή αφαίρεση οποιουδήποτε κακόβουλου λογισμικού. 

 3. Χρησιμοποίησε ισχυρούς κωδικούς πρόσβασης

Πολύ σημαντική για την ασφάλεια του υπολογιστή σου είναι η χρήση ισχυρών, μοναδικών κωδικών πρόσβασης για όλους τους διαδικτυακούς λογαριασμούς σου. Επίσης, να θυμάσαι ότι καλό είναι να μη χρησιμοποιείς τον ίδιο κωδικό για διαφορετικούς λογαριασμούς. 

4. Πρόσεχε τις απάτες ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing)

Να είσαι προσεκτικός κατά το άνοιγμα των συνημμένων αρχείων σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή όταν κάνεις κλικ σε συνδέσμους, ειδικά εάν προέρχονται από άγνωστες ή ύποπτες πηγές. 

 5. Απενεργοποίησε υπηρεσίες που δε χρησιμοποιείς

Απενεργοποίησε περιττές διαδικτυακές υπηρεσίες, όπως κοινόχρηστα έγγραφα ή αρχεία (Google Docs κ.λπ.) ή το Remote Desktop (απομακρυσμένος έλεγχος υπολογιστή), ώστε να μειώσεις την έκθεσή σου σε πιθανές επιθέσεις. 

 6. Χρησιμοποίησε ένα τείχος προστασίας (firewall)

Χρησιμοποίησε ένα τείχος προστασίας για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της εισερχόμενης και εξερχόμενης κίνησης στο δίκτυο του υπολογιστή σου. 

 7. Να είσαι προσεκτικός κατά τη λήψη λογισμικού

Πολύ σημαντικό είναι να κατεβάζεις λογισμικό μόνο από αξιόπιστες πηγές και να είσαι προσεκτικός κατά την εγκατάσταση δωρεάν λογισμικού που μπορεί να περιλαμβάνει adware ή άλλα ανεπιθύμητα προγράμματα. 

 8. Διατήρησε τακτικά αντίγραφα ασφαλείας (backup) των δεδομένων

Διατήρησε τακτικά αντίγραφα ασφαλείας των σημαντικών δεδομένων σου σε εξωτερική συσκευή (π.χ. εξωτερικό σκληρό δίσκο) ή σε κάποια υπηρεσία αποθήκευσης στο Cloud, ώστε να μπορείς να τα ανακτήσεις σε περίπτωση επίθεσης από κακόβουλο λογισμικό. 

 Ακολουθώντας τις παραπάνω συμβουλές, μπορείς να μειώσεις σημαντικά τον κίνδυνο να πέσεις θύμα επίθεσης από botnet. Επιπλέον, είναι σημαντικό να παραμένεις ενημερωμένος για τις τελευταίες απειλές ασφαλείας. Άλλωστε, οι κυβερνοεπιθέσεις εξελίσσονται συνεχώς, και οι μέθοδοι κυβερνοασφάλειας (cyber security) αναγκαστικά «τρέχουν» για να προσαρμοστούν. 

Τι είναι botnet – Επίλογος 

Συνοψίζοντας, να ξαναπούμε τι είναι ένα botnet: Πρόκειται για ένα δίκτυο μολυσμένων υπολογιστών ή συσκευών που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πραγματοποίηση διάφορων κακόβουλων δραστηριοτήτων.  

Όπως καταλαβαίνεις, οι επιθέσεις από botnets αποτελούν μια σημαντική απειλή στον σύγχρονο διαδικτυακό κόσμο, κάτι που σημαίνει ότι απαιτείται προσοχή, εκπαίδευση, ενημέρωση και επένδυση σε λογισμικά προστασίας υπολογιστή. 

Πλέον, με την ανάγνωση αυτού του άρθρου, ξέρεις πώς λειτουργούν τα botnets, τι προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν, αλλά και πώς να προστατευτείς από τέτοιες επιθέσεις. 

Αν το άρθρο μας σου φάνηκε ενδιαφέρον και χρήσιμο, δεν έχεις παρά να το μοιραστείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τους φίλους σου!